Smatra se da Mihići iz Gornjeg Hrasna, preko svojih predaka Knežića, pripadaju velikom bratstvu Mirilovića, koji su na prostore Hercegovine došli kao Rajkovići. Bratstvom Mirilovića nazivaju se svi potomci kneza Bogića Rajkovića koji su iz naselja Mirilovići doselili u Gornje Hrasno.

Rajkovići su iz Petrovića u Banjanima prešli u okolinu Bileće. Izgleda da su u početku imali dva sela. Leti su živeli u selu Vukodo u Bilećkim Rudinama, a zimi su silazili u čepeličko Podprisoje. Pošto je porodica ojačala podeli se, i jedni se nasele u Vukodolu a drugi u Podprisoju. Jedan od braće Rajkovića, koji osta u Vukodolu "uzeo je staro prezime iz dečanske nahije" Kapor, a oni koji odoše u Potprisoje nazvaše se Dželetovići. Od Rajkovića se u Vukodolu razrodiše i Krulji. Pomenuta preseljavanja i promene prezimena usledili su, verovatno, zbog krvne osvete. Legenda kaže da je jedan od Rajkovića, po imenu Bogić, stekao veliki ugled i poštovanje, jer je uspešno mirio zavađena bratstva, pa ga je narod nazvao Knez Mirilo. Po njemu je selo Vukodo dobilo ime Mirilovići, kao i njegovi potomci koji su u njemu živeli. Selo Mirilovići se danas nalazi jugozapadno od Bileće, nedaleko od tog grada.

Legenda kaže da je Bogić Rajković, Knez Mirilo, imao sedam sinova, i među njima jedan invalid, „šanjtav“, po imenu Aćim. Jednoga dana dođoše turske pašalije kod Mirila da njega i sinove mu podarače, te da im budu kmetovi. Po nagovoru kneza Mirila njegovi sinovi su noću, kad su pašalije zaspale, pobili njih i konje i bacili u jednu jamu da bi zaturili trag turskim vlastima. I sada se to zove Mirilova jama. Kroz nekoliko godina sinovi kneza Mirila doznaju da su stvar turske vlasti otkrile, pa se dogovore da beže. Šest brata sa ocem poteraše svoju stoku i pređoše u Gornje Hrasno, a sedmi Aćim, najmlađi brat, šanjtav, nije hteo bežati, nego se kratko vreme skloni u šumu. Ovaj brat koji osta u Mirilovićima da se ne bi zvao Rajković zbog krvne osvete, uze staro prezime iz dečanske nahije, Kapor. Od braće koja dođoše u Hrasno, samo jedan zadrža prezime Rajković, a ostali uzeše nova. Od Aćima su svi Kapori u Mirilovićima.

Postoje i druga predanja kako je nastalo prezime Kapor. Aćim se krio u jednoj pećini u Viduši u kojoj je kapala voda kroz jednu poru i narod je zvao Kapor. Kad su Turci otišli Aćim se povrati kući i prozvaše ga Kapor, jer je bio u pećini u kojoj kaplje voda. Drugo predanje kaže po kapuricama (obrvama) na očima dobi prezime Kapor.

U predanjima nekih bratstava kao vreme ovih događaja navodi se period od 1500. do 1600. godine. Druga predanja navode vreme seobe u Hrasno oko 1400. godine, što potvrđuju i istorijski dokumenti. Takođe, u nekim predanjima postoji tvrdnja da je Knez Mirilo kasnije prešao u Islam, zajedno sa jednim svojim sinom od koga potiče muslimanska porodica Elezović.

U istočnoj Hercegovini i danas živi veliki broj potomaka starog roda Mirilovića. Ni jedan od Hercegovačkih ogranaka ovog roda, međutim, nije zadržao staro prezime (Mirilović), ili ga možda nikad nije ni nosio, već danas svi ti ogranci nose brojna druga, relativno novija prezimena. Čini se da je naziv Mirilovići korišćen kao zajednički naziv za sve pripadnike bratstva a ne kao lično prezime. Većina ogranaka Mirilovića sačuvala je staru rodovsku krsnu slavu, sv. Jovana. Danas se ogranci Mirilovića koji žive u hercegovini prezivaju: Ćuk, Medan, Đogo, Žarković, Knežić, Bukvić, Krulj, Komad, Kapor, Dželetović, Rajković, Mičeta i Mihić. Ovom rodu pripadaju i sledeće porodice, koje su kasnije primile islam: Pašić, Elezović, Tojaga, Tucaković, Kukuruzović i Đulsić. Postoje i mišljenja, najverovatnije ispravna, da ovom rodu pripadaju i pravoslavne Dende sa slavom sv. Jovan, a u vezi sa Mirilovićima su i neki Anđelići. Ove porodice žive po različitim hercegovačkim naseljima. Neka od najbrojnijih prezimena, kao što su Ćuk i Žarković, javljaju se i kod porodica koje nisu u srodstvu sa rodom Mirilovića.

Zna se da je naselje Mirilovići bilo naseljeno još u srednjem veku. U dubrovačkom arhivu se prvi put pominje 1368. godine. Mirilovići kao rodovska zajednica u istorijskim izvorima se prvi put pominju u dubrovačkim spisima 1366. godine kao vlasi Mirilovići. Vlasima su u početku Sloveni nazivali zatečeno stanovništvo na Balkanskom poluostrvu, uglavnom romansko-ilirskog porekla, koje se bavilo stočarstvom i živelo nomadskim životom. Vremenom je dolazilo do mešanja starosedelaca i Slovena i postepenog nestajanja razlika, pa su se kasnije vlasima nazivali svi oni koji su se bavili nomadskim stočarstvom, uključujući i slovensko stanovništvo. Vlaški katun je bio osnovna društveno-organizaciona jedinica srednjevekovnih vlaha. Katun je sačinjavalo nekoliko porodica ili domaćinstava okupljenih oko jednog predvodnika koji je usmeravao organizacione, političke i privredne ciljeve svoje grupe. Vremenom katun postaje sinonim pa i ime za određenu vrstu naselja. U vremenu kada se "vlasi" kao posebne celine stanovništva pominju na teritoriji bosanske države, oni se pojavljuju kao već odavno poslovenjena masa stočara, u kojoj se iz ranijih, predslovenskih vremena sačuvao samo poneki trag u toponimima, ličnim imenima ili u nekim tehničkim terminima.

Pored Vukodola, vlasi Mirilovići bili su smešteni i na širem području Bilećkih Rudina, kako je to navedeno marta 1393. u jednom ugovoru o čuvanju i ishrani stoke. Katunu vlaha Mirilovića pripadala je i lokacija Hrasna, što je zabeleženo u jednom dubrovačkom dokumentu iz juna 1411. godine, u kome se navodi pljačka koja se dogodila na tom području. U trgovačkoj knjizi dubrovčana Dživana Pripčinovića sa kraja 15. veka, pominju se vlasi Mirilovići u Hrasnu. U dubrovačkom notarijatu 18. aprila 1485. zabeležen je neki vlah de Crasno, de Mirilovich, gde se odrednica de Crasno odnosi na lokalitet Hrasna. Naseljavanje vlaha Mirilovića u Hrasno, odnosno po predanju seoba Kneza Mirila i njegovih šest sinova iz Vukodola, morala se zato dogoditi ranije, verovatno negde oko 1400. godine.

Sredinom četrdesetih godina 15. veka pominju se Donji Mirilovići, a dvadesetak godina kasnije ističe se postojanje dva potpuno odvojena ogranka vlaha Mirilovića: Gornji Mirilovići s planinom Vidušom zapadno od Bileće i Donji Mirilovići uz koje se ne navodi mesto boravka. Danas znamo da je katun Donjih Mirilovića morao biti u Hrasnu i pripadao je velikoj oblasti Donjih Vlaha koja je obuhvatala ljubinski i stolački kraj. Prema turskom defteru koji sadrži popis sela i zemlje sandžaka Krka, Klis i Hercegovina, oslobođenih od Mletačke Republike 1701. godine, Donje Hrasno se u to vreme još uvek pominje i pod imenom Mirilović.

Pored stočarstva, osnovno zanimanje srednjevekovnih vlaha bilo je karavanska trgovina. Ponosnik je bio učesnik u karavanskom prevozu robe u srednjovekovnoj Bosni. Mirilovići su bili vlasi ponosnici. Prenosili su robu do i od Foče, Prače, Drine, Goražda. Organizacija karavanske trgovine uglavnom je bila u rukama vlaha, koji su u radu i kretanju sa stokom imali najviše iskustva obzirom na svoj uobičajeni način života i privređivanja. Obično su ponosnici za jedan karavan bili iz jednog roda ili jednog katuna, a na njihovom čelu je bio kramar (primićur) koji je i u rodovskom i katunskom pogledu (katunar) predstavljao glavnog predstavnika. Na taj način se prepoznaju čitave rođačke družine iskusnih ponosnika koje se mogu pratiti decenijama u karavanskom saobraćaju. Broj tovara (konja) ponekad je prelazio i stotine, pa je više rodova ulazilo u realizaciju zajedničkog karavana. Punih stotinu godina vlasi Mirilovići bili su aktivni na Dubrovačkom putu kojim su karavanili od Dubrovnika do reke Lima i Prijepolja. Polovinom XV veka Dubrovačkim drumom još uvek je karavanio Stefan Medojević, vlah iz Mirilovića koji je prevozio robu u Foču.

Pored ovih poslova, kao i većina vlaha onoga doba i Mirilovići se bave i razbojništvom kao dopunskim zanimanjem. U drugoj polovini XV veka, usled opšte nesigurnosti, pojavljuju se „ropci“. To su obično vlasi koji na dubrovačkoj teritoriji, ali i u Humskoj zemlji, hvataju seljake (naročito mlade žene) i prodaju ih Turcima. Tako je zabelešeno da su vlasi Mirilovići prodali Turcima Vuknu, nećaku Dobranca Stankovića.

Imena pripadnika katuna Mirilovića prvi put se pominju u vreme kada je Nikola Altomanović preuzimao Vojislavljevu zemlju, u doba vladavine Tvrtka I Kotromanića bosanskom državom. To su bili Dudoje Mirilović (1365) i Njegovan Mirilović (1366), a nešto kasnije i Novak Mirilović (1392), i uzima se da su oni prvi poznati predstavnici, ujedno i katunari kod Mirilovića. Određivanje porekla hercegovačkih vlaha nije vezano za neki geografski pojam, već su imena katuna izvedena gotovo redovno od ličnog imena i prezimena njihovog starešine. Prema tome, pretpostavlja se da su Dudoje i Njegovan (kao prvi Mirilovići u dokumentima) bili sinovi osnivača katuna, Mirila. Po predanju to bi bio knez Mirilo, odnosno Bogić Rajković, a Dudoje, Njegovan, možda i Novak, neki od njegovih sedam sinova. Treba naglasiti da naziv Mirilović u to doba (1365-1468) nije označavao prezime, nego pripadnost katunu. Jedini koji su tada zaista mogli nositi prezime Mirilović kao patronim su upravo pomenuta trojica Mirilovića i možda još neki sinovi Mirila za koje ne znamo kako su se zvali.

Ukoliko je osnivač katuna Mirilovića bio Knez Mirilo, Bogić Rajković, po vremenskom sledu događaja on je mogao biti sin Baldovina Kapora. Čovek koji je imao titulu kneza i odrasle sinove u 1366. godini, morao je tada već biti barem u svojim četrdesetim godinama. Ako prihvatimo pretpostavku da je bio potomak onih Kapora koji se pominju u Dečanskim hrisovuljama, to bi značilo da je morao biti već rođen u vreme njihovog pisanja. Među porodicom Kapora se u hrisovuljama ne pominje niko sa imenom Bogić ali izgleda da su u tim dokumentima poimenice nabrajani samo odrasli muškarci na dečanskom vlastelinstvu. Ženskih imena svakako nema pa je opravdana pretpostavka da nisu popisivana ni maloletna deca. Bogić je u vreme pisanja hrisovulja morao biti dete, pa možemo pretpostaviti da je on tada bio maloletni sin Baldovina, jedinog Kaporovog sina kojeg nalazimo u dokumentima.

Zanimljivo je da se među prvim vlasima Mirilovićima pominje i jedan Rajković. U dubrovačkom arhivu nalazimo dokument iz avgusta 1393. godine u kome vlasi Mirilovići, Dejan Rajković i Bogiša Krančić, dogovaraju dopremanje 254 modija soli Pripka Butkovića u Foču. Ovaj podatak može ići u prilog tvrdnji da su Rajkovići bili osnivači katuna vlaha Mirilovića. Tu ipak moramo biti obazrivi kod izvođenja zaključaka jer kao što je već rečeno, u to vreme prezimena nisu bila stalna već su korišćeni patronimi, pa je Dejan Rajković mogao jednostavno biti sin nekog Rajka.

Vlasi u Hercegovini vremenom napuštaju nomadski način života. U 15. veku, kako teče proces njihove teritorijalizacije, u pominjanjima njihovih naseobina polako iščezava reč katun i Mirilovići postaju neka vrsta rodovskog udruženja. Od 1424. u dubrovačkim spisima se Mirilovići više ne pominju kao katunari, odnosno uz pomen njihovog imena ne ide odrednica „vlasi“, već se jednostavno kaže da su Mirilovići. Kao što je pomenuto, može se sa priličnom sigurnošću tvrditi da naziv Mirilovići u to vreme i nije bio u funkciji ličnog prezimena, već da je bila u pitanju rodovsko-plemenska zajednica ljudi koji su imali zajedničke pretke. Lična prezimena su u to vreme bila „jednokratna“, nosila ih je samo jedna generacija i po pravilu su u pitanju bili patronimi. Tako među Mirilovićima imamo prezimena Rajković, Njegovanović, Dudojević i druga. Zbog toga je jako teško pratiti rodoslove iz tog vremena. Jedna linija bi mogla da bude Mirilović Dudoje (1365), Dudojević Nikolica (1402), Nikolić Dobrica (1428), ali za tvrdnju o njihovoj rodbinskoj vezi nemamo nikakvih dokaza.

Sasvim je moguće da su se katunu Mirilovića naknadno pridružile i neke druge vlaške grupe, što ne bi bio jedinstven slučaj, koje su sa sobom donosile i nova prezimena. Oko 1330. godine na području Trebinja i Humske zemlje doseljavaju se katuni iz Bosne, Raške, Makedonije i Tesalije, zbog pogodnih zimskih staništa i slabije feudalizacije. Oni tu ulaze u sastav postojećih katuna, što dovodi do njihovog razgranavanja. Zbog bezvodnog terena katuni su bili mali, uostalom, kao i sela. Oni se razdvajaju u više katuna, ali ostaju pod zajedničkim imenom u višekatunskoj skupini. Tako su se Dudojevići početkom XV veka izdvojili iz Mirilovića. Zna se na primer da su u Mirilovićima pod imenom vlaha Mirilovića boravili Stanarojevići i Meglavčići kao posebne podgrupe, ali ne znamo u kakvim međusobnim rodbinskim odnosima su oni bili.

Mirilovići su se u XV veku popeli na društvenoj lestvici. Kad je Tvrtko zauzeo područje Hercegovine svi tamošnji vlasi se označavaju kao "kraljevski". Posle Tvrtkove smrti Mirilovići postaju vazali Kosača. Kosače (Hercegovići, Kosačići, Vukovići, Hranići) su srpska srednjovekovna porodica koja je u doba kraljevine Bosne (kraj XIV i prva polovina XV veka) bila najznačajnija u njoj, posle vladajućih Kotromanića. Njihov prvobitni posed se nalazio oko nastanka Drine i Foče, a kasnije se proširio na prostor Huma odnosno današnje Hercegovine. Njihov pripadnik Vlatko Vuković (?-1393) je bio najbliži saradnik i vojskovođa kralja Tvrtka I (ban 1353-1377, kralj 1377-1391), koji je predvodio vojsku u pobedi nad Turcima kod Bileće 1388. godine i komandovao levim krilom srpske vojske u Kosovskom boju iz koga se vratio i izvestio kralja o srpskoj pobedi. Na njihovim posedima je Stefan Vukčić Kosača (1435-1466) osnovao 1448. godine vojvodstvo Svetog Save koje je po njegovoj tituli hercega kasnije prozvano Hercegovina.

U godini 1430. spominju se u dubrovačkim dokumentima Mirilovići, podanici Sandalja Hranića Kosače. Grb plemićke Kuće Mirilovića nalazimo u grbovniku Korenića-Neorića iz 1595. godine, a zatim i u Fojničkom grbovniku, doduše u netačnom prikazu. Iako je ovaj grb najverovatnije izmišljen i krivotvoren, danas se on smatra grbom Mirilovića. U doba vojvode Stjepana Vukčića saznajemo da su Mirilovići vazali Kosača. Krajem decembra 1436. Radosav Ivančić, vlah Mirilović, čovek vojvode Stjepana Vukčića Kosače, kupio je konja u Dubrovniku. Juna 1443. Vukosav Novaković i Stjepan Medojević, vlasi iz Rudina i ljudi vojvode Stjepana Vukčića Kosače, ugovorili su u Dubrovniku sa dubrovačkim vlastelinom Benediktom Gundulićem prevoz soli do Goražda. Navedeno predstavlja vlahe Miriloviće s obzirom da je Vukosav Novaković maja 1425. zaveden kao vlah Mirilović. Februara 1465. spominju se Vladislav Branković i njegova braća kao vlasi Mirilovići kneza Vladislava Kosače. Nakon uspostavljanja turske vlasti u istočnoj Hercegovini, Vukić Stanojević, pripadnik Gornjih Mirilovića, sredinom 60-ih godina 15. veka našao se u službi Osmanlija. Jedan vlah iz Donjih Mirilovića, Herak, sin Vladislava Dobrikovića, uzdigao se u red vlastele, još pre dolaska Osmanlija, a 1483. godine spominje se kao knez Donjih Vlaha. On je uz Dujinog sina Ivaniša bio jedan od dvojice knezova u prostranoj nahiji Blagaj. Godine 1498. pominje se mirilovićki katunar vojvoda Aleksa. Herak i njegov sin bili su vlastela osmanske države i kao takvi išli su u rat. Još i danas postoje njihove nadgrobne ploče u Hercegovini. Herakov sin je umro početkom 16. veka. Smatra se da je 10 godina nakon njegove smrti usledila velika seoba vlaha Mirilovića iz Hercegovine u Dalmaciju. Sredinom XVI veka pominju se u Zagori gde dva sela nose ime po njima. U Mostaru se u XVI veku, kao jedna od najuglednijih rimokatoličkih porodica, pominju Mirilovići, kasnije nazvani Šoić-Mirilović. Smatrali su da potiču iz pomenutog sela Mirilovići u Hercegovini, a njihove potomke možemo pratiti sve do u XX vek. Potomke Mirilovića osim u Hercegovini i danas nalazimo na prostorima Dalmatinske Zagore, Like i Krajine. Neki od njih su, verovatno u znak sećanja na pretke i svoje poreklo, uzeli prezime svoga hercegovačkog roda Mirilovića.

Rodovska veza između srpskih porodica u Dalmaciji koje znaju da su se na te prostore doselile kao vlasi Mirilovići i hercegovačkih porodica koje pripadaju bratstvu Mirilovića potvrđena je genetskom Y-DNA analizom koju su sproveli pojedini pripadnici ovih rodova. Time je nesumnjivo dokazana i nasledna veza bratstva Mirilovića sa srednjevekovnim vlasima Mirilovićima.

Sve pravoslavne porodice bratstva Mirilovića danas slave Jovanjdan, pa čak i one koje pamte da su primile Islam ili prešle u katoličanstvo znaju za svoju nekadašnju krsnu slavu. Većina porodica potomaka velikog bratstva Rajkovića takođe slavi Svetog Jovana, mada ima i onih koji su prihvatili druge krsne slave.

<< Rajkovići Knežići >>

Imena Prezimena Kontakt Početak