Najstariji preci Mihića koje pominje predanje bili su ujedno i preci današnje familije Kapor. Istorija beleži „Kapora i sina mu Baldovina“ u Dečanskoj hrisovulji na metohu manastira Visoki Dečani u 14. veku. Smatra se da su ovi Kapori bili Vlasi koji su došli iz Makedonije i o njihovom daljem poreklu se ništa ne zna.

Jedno od prvih pitanja koje se postavlja je da li su daleki preci Mihića iz Gornjeg Hrasna zaista bili Vlasi ili ustvari slovenski nomadski  stočari. Značenje pojma „Vlah“ se  menjalo kroz istoriju, pa je važno razumeti o čemu ovde pričamo. Ime Vlasi je germansko-slovenskog porekla i označavalo je strance, "Rimljane". U početku su Sloveni na Balkanu vlasima nazivali sve starosedeoce, odnosno pripadnike naroda koje su tu zatekli - Ilire, Dačane, Tračane i druge - koji su imali romanski element. U srednjem veku vlasima počinju da se nazivaju svi stočari (nomadi), koji čine stalež potčinjenog stanovništva u srednjovekovnoj Srbiji. Tek sa dolaskom Turaka ovaj termin počinje da se koristi za sve hrišćanske podanike Otomanske imperije, a posebno za Srbe u Bosni i Hercegovini.

Kao što je već rečeno, prvo prezime za koje po predanju vezujemo pretke Mihića bilo je Kapor. Prvi Kapor za kojeg znamo pominje se u drugoj Dečanskoj hrisovulji, napisanoj nakon 1330. godine. U doba srednjovekovne Srbije ne možemo govoriti o pojmu prezimena u današnjem smislu, pa je Kapor u to vreme pre svega vlastito ime koje tek kasnije prerasta u prezime. Nije jasan koren ovog imena niti iz kog pojma je ono izvedeno ali se čini da nije u pitanju naziv slovenskog porekla. U trećoj Dečanskoj hrisovulji pisanoj nešto kasnije porodica pomenutog Kapora se već pominje u drugom sastavu. Moguće je da se neki od njih tada već nalaze na drugom lokalitetu dečanskog vlastelinstva, i sva je prilika da oni jesu bili nomadski stočari te u tom smislu vlasi. Neki istoričari kao što su Stojan Novaković i Jevto Dedijer smatraju da je prezime Kapor vlaškog porekla, pa je pitanje da li su pored pripadnosti vlaškom staležu Kapori bili i Vlasi u smislu etničke pripadnosti.

Genetska istraživanja

U odgonetanju predaka ovih starih Kapora, pa time i Mihića, može nam pomoći jedna nova naučna disciplina, Genetička genealogija. Sa početkom 21. veka DNK testovi i analiza postali su cenom pristupačni za šire primene, pa počinju sve više da se koristi u genealoškim istraživanjima. Genetička genealogija koristi rezultate genealoških DNK testiranja u kombinaciji sa tradicionalnom genealogijom i genealoškim i istorijskim izvorima, da odredi stepen i tip srodstva između pojedinaca. Pristupačnost DNK testova učinila je da se širom sveta oforme brojna amaterska udruženja i grupe koje izučavaju istorijsko poreklo određenih porodica, geografskih regiona ili naroda. Do sada je u svetu u ovu svrhu testirano na stotine hiljada ljudi. Vremenom, kako se ovo naučno polje dalje razvija i šire saznanja, ljudi mogu izučavati poreklo svojih predaka dalje u prošlost, izvan poznatih  rodoslova.

Za tradicionalna genealoška istraživanja, koja prate porodične rodoslove po muškoj naslednoj liniji, koristi se Y-DNK tip testova. Ovim testovima se mogu testirati samo muškarci jer istražuju nasleđe i promene na Y hromozomu. Analizom Y hromozoma, koji se može naslediti samo sa oca na sina, moguće je utvrditi pra-poreklo određene osobe, ukoliko se DNK profil Y hromozoma uklapa u postojeće baze podataka Y hromozoma. Pod pra-poreklom podrazumevamo geografsko poreklo po direktnoj muškoj liniji određene osobe, koje se sa manje ili više sigurnosti može locirati. Analizom stotina hiljada ljudi koji su do sada obavili testiranje, oformljena je baza podataka i identifikovane određene pravilnosti i prepoznatljive tipične genetske sekvence, na osnovu kojih se sa sigurnošću svi ljudi mogu podeliti u zajedničke srodničke grupe po muškoj naslednoj liniji. Ove grupe nazivamo Y-DNK haplogrupama i svaka od njih je više ili manje vezana za određeni geografski region ili populaciju. Grupe se dalje dele na podgrupe koje su mlađe i koje nastaju iz osnovnih grupa kada se dese neke mutacije. Genetska pripadnost određenoj Y-DNK haplogrupi identifikuje se po nepromenljivim delovima Y hromozoma DNK lanca, koji ostaju isti iz generacije u generaciju. Organizacija koja se zove Konzorcijum za Y hromozom je utvrdila sistem definisanja Y-DNK haplogrupa slovima abecede od A do R, sa daljim podelama na podgrupe gde se koriste brojevi i mala slova.

Na osnovu podataka dobijenih uzorkovanjem svetske populacije, moguće je napraviti mapu sveta ili neke oblasti, prikazujući najzastupljenije haplogrupe u pojedinim regionima.

Haplogrupa I

Za prostor severnog Balkana najznačajnija  je Y-DNK haplogrupa I. Države među čijim stanovništvom je ovo pojedinačno najzastupljenija haplogrupa su: Srbija (42%), Bosna i Hercegovina (56%), Crna Gora (37%), Hrvatska (44%), Švedska (42%), Rumunija (33%), Makedonija (28%) i Bugarska (27%). Haplogrupa I je pojedinačno najzastupljenija haplogrupa među Srbima, sa procentom od 35-45%, dok je u Hercegovini zastupljena i preko 70%.

Pretpostavlja se da je haplogrupa I nastala pre 25 do 30 hiljada godina. Ona predstavlja glavni marker paleolitskog čoveka u Evropi, odnosno prve moderne ljude koji su naselili Evropu pre nekoliko desetina hiljada godina i u Evropi zatekli Neandertalce koje su potiskivali. Preživevši nekoliko ledenih doba, haplogrupa I je ujedno i jedina haplogrupa prisutna gotovo isključivo na evropskom kontinentu.

Haplogrupa I nastala je iz šire paragrupe IJ, a pre toga takođe iz zajedničke paragrupe IJK. U tom smislu najbliža haplogrupi I na filogenetskom stablu je haplogrupa J. Pretpostavlja se da je širenjem savremenog čoveka došla u Evropu sa Bliskog istoka dok je, genetski joj bliska, haplogrupa J ostala na istoku. Zajednička paragrupa IJ pronađena je u malom procentu u Iranu.

Haplogrupa I je u Evropi doživela nekoliko dramatičnih smanjenja populacije usled ekstremnih klimatskih promena (pre svega ledenih doba). Po svoj prilici, migracija haplogrupe I je išla od donjeg ka gornjem Dunavu, a zatim severnim obroncima Alpa, preko Rajne u jugozapadnu Francusku i Iberiju. Sa tih osnovnih teritorija koje su ujedno i centri paleolitske umetnosti u Evropi, potomci Kromanjonaca raseljavali su se i ka severu Evrope prateći topljenje leda.

Uz haplogrupu I najčešće se veže kromanjonski rasni tip. Ovom rasnom tipu pripadalo je i stanovništvo iz najstarijih mezolitskih slojeva Lepenskog Vira i gravetijansko stanovništvo centralne Evrope. Pripadnici haplogrupe I su po svoj prilici u prošlosti govorili nekom varijantom neindoevropskog jezika, koji se verovatno sačuvao u današnjem baskijskom jeziku.

Haplogrupa I2a kod  balkanskih naroda i njeno poreklo

I2a M423 je za prostor bivše Jugoslavije najinteresantnija varijanta haplogrupe I. Teško je reći gde je nastala, ali je to svakako bilo negde na severu, moguće u gornjem toku Dunava, na prostoru današnje Austrije, Bavarske i Češke. To su po svoj prilici bili paleolitski starosedeoci regiona koji su se održali nakon nekoliko invazija doselјenika sa istoka i zapada. Interesantno je da danas postoje tri različite varijante ove haplogrupe prilično teritorijalno udalјene. Ken Nordvedt ih je imenovao na osnovu mesta današnje povećane prisutnosti kao: Dinaric, Disles i Isles. Isles se pre nekih 13.000 godina odvojio od opšte grane i danas je prisutan uglavnom na britanskim ostrvima. Disles je pre nekih 5.000 godina takođe odvojen od opšte grane sa Dinaric i može da se nađe skoro isklјučivo na britanskim ostrvima. Dinaric varijanta definisana SNP mutacijom L621+ L147.2 + migrirala je u istočnom smeru, na prostore današnje istočne Polјske, Zakarpatja, Polesja, gde će nešto kasnije učestvovati u etnogenezi Starih Slovena. Taj istočni M423, poznat kao Dinaric, danas i najmnogobrojniji, je genetski veoma mlad, tačnije predak svih današnjih pripadnika ove haplogrupe živeo je pre nekih 2300 godina. Upravo ta genetska mladost, iznenadna demografska eksplozija, veća raznovrsnost haplotipova u Zakarpatju nego na Balkanu, oborila je hipotezu da je I2a M423 Dinaric starosedelački na Balkanu, što je isprva tvrđeno, i označila I2a M423 Dinaric kao jedan od jasnih markera slovenskog prisustva i ekspanzije u Evropi. Tako I2a M423 Dinaric ne nalazimo zapadno od Rajne gde Sloveni nisu prodirali, ali je imamo na Peloponezu gde su živela slovenska plemena Milinga i Jezeraca. Praškokorčakovska arheološka kultura 5. veka n.e. je jasno prepoznatlјiva kultura u kojoj je dominirao I2a M423 Dinaric. Plemenske skupine koje se povezuju sa ovom kulturom su Srbi, Dulјebi, Lemuzi, Lenđani, Bužani, Volinjani, Dregoviči i Drevlјani. Praškokorčakovska kultura je proistekla iz nešto starije Zarubinjecke kulture istočne Evrope iz prvih godina naše ere, a od skupina koje su mogle doneti balkansko-panonske keltske latenske elemente na istok spominju se Bastarni, moguće i keltizovano pleme Boja sa gornjeg Dunava. I Bastarni i Boji su dobri kandidati za nosioce I2a M423 Dinaric i pripadnike Zarubinjecke kulture.

Na jugu Balkanskog poluostrva doprli su Sloveni sa svojim većim naseljima čak do Peloponeza. Porfirogenit s uzdahom beleži da je sva zemlja izgubila grčki karakter i postala varvarska. U IX veku oni su tu čak osnovali slobodnu svoju oblast. Od tih slovenskih plemena izričito se pominju na jugu, u Lakademoniji i na Helosu, Milinci i Jezerci. U oblasti Cakona slovenski je elemenat bio toliko jak da se u jednom spomeniku iz 1485. govori o "krajevima Cakonije ili Slavonije". U tim slovenskim grupama, koje su silazile tako daleko na jug, bilo je mnogo Srba i Hrvata i u toponomastici cele Grčke očuvano je dosta tragova njihovih sve do danas. Na Balkanu se nalazi i nešto tragova velikog plemena Duljeba, koje je imalo svojih saplemenika oko reke Buga. Njih su Huni i Avari razvejali na više strana, a velik deo njihov doveli su kao roblje u Panoniju, gde su ih strašno mučili. Na Balkanu, u Epiru, postojala je Justinijanova tvrđava Dolebin. Ime Duljebi srećemo u Sopoćanskom Pomeniku, Dulibi u Bosni, a Dulibiće u Dalmaciji.

Haplogrupa I2a1b M423 Dinaric

Danas se haplogrupa I2a1b M423 Dinaric deli na dve osnovne grane, nazvane uslovno: Dinaric North i Dinaric South..

Dinaric South grupa je mlađa i izdvojila se iz opšte Dinaric grupe pre 1800 godina, na prostoru današnje jugoistočne Polјske, gde je i danas prilično zastuplјena. Odatle je pratila migraciju slovenskih plemena na zapad preko južne Polјske do Češke, donje Austrije, istočne Bavarske i Saksonije. Pretpostavka je da su stari Srbi, koji su prvi put kao narod pomenuti kod Fredegara u 7. veku na prostoru današnje Saksonije, nosili između ostalih ovu haplogrupu. Ne samo da je kraj u jugoistočnoj Polјskoj odakle su krenuli poznat kao Bojkovščina, već su se naselili upravo na području Bohemije i Bavarske koje su bile teritorije starog naroda Boja po kome su dobile ime.  Onda nam postaje jasan i podatak iz dela DAI Konstantina Porfirogenita o dolasku Srba na prostore Dalmacije iz zemlјe Boiki u kojoj Srbi žive od davnina. Prostor zapadne Češke i istočne Bavarske je po svoj prilici prostor Porfirogenitove Bele Srbije u susedstvu Franačke. Odatle su Srbi u 7. veku na poziv vizantijskog cara Iraklija doselili na područje Paganije, Zahumlјa, Konavala i Trebinja i zagorske Srbije, a to je otprilike prostor jezgra srpske srednjevekovne države. I danas na tom prostoru, Hercegovine, jugozapadne Srbije i zapadne Crne Gore, južne Dalmacije, haplogrupa I2a1b M423 Dinaric South dominira sa preko 70%.

Druga varijanta haplogrupe I2a1b M423 Dinaric, nazvana North, migrirala je više u istočnom pravcu, spuštajući se iz prapostojbine u zapadnoj Ukrajini prema jugu, oblasti donjeg Dunava, mešajući se tamo sa antskim plemenima i zajedno sa njima i Avarima, prešla je Dunav i naselјavala se više u istočnim i centralnim krajevima Balkana sve do Peloponeza. Zbog veće disperzije varijante North na području Balkana, ova naseljavanja su se morala desiti nekoliko vekova ranije nego u slučaju varijante South. Postoji više teorija o tome koji narodi su mogli biti nosioci varijante North, ali najverovatnija je pretpostavka da su i to bili prvi talasi naseljavanja Starih Slovena na Balkan, verovatno već u 4. i 5. veku. Pretpostavlja se da već u to vreme pod najezdom Huna prve grupe Slovena bivaju potisnute na prostore današnje Rumunije. Ti sloveni se u literaturi pominju kao vlaški Sloveni. Sa pojavom Avara 567/68. godine, za razliku od panonskih, vlaški Sloveni su uspeli da očuvaju svoju nezavisnost. Oni do 586. godine prelaze Dunav, koji je u to vreme predstavljao severnu granicu Vizantije, i to kao avarski saveznici ili sledeći svoje ciljeve, da bi počev od 588. godine delovali potpuno samostalno, spuštajući se postepeno do krajnjeg juga Balkana.

Na ovaj način varijanta North je učestvovala u etnogenezi bugarskog i makedonskog naroda i donela slovenski element današnjim Grcima, najviše preko slovenskih plemena Dregovića, Smolјana, Velegezita, Berzita, Vajunita, Milinga i Jezeraca.  Ova varijanta takođe značajno je zastuplјena kod Rumuna, Vlaha i Moldavaca i predstavlјa slovenski element u njihovoj etnogenezi, što brojni slovenski toponimi u Moldaviji i Vlaškoj dokazuju.

Danas je I2a1b M423 Dinaric zastuplјen kod Srba ukupno u procentu od oko 35%, gde je tri četvrtine South varijanta, a jedna četvrtina North varijanta. Na prostoru Crne Gore i Hercegovine može se pratiti slovensko prisustvo upravo preko ove haplogrupe. Stanovništvo dolina, koje su planinci poput Vasojevića (E1b) nazivali Srblјacima, Bjelopavlići (E1b) Lužanima i Matarugama, po svoj prilici su pripadali haplogrupi I2a M423 Dinaric. Ova ekspanzivnija E1b vlaška plemena koja su dolazila sa graničnog pojasa sa Albanijom potiskivala su ih prema zapadnoj Hercegovini, Dalmaciji, Lici, ali i prema severnoj Srbiji, Sremu.  Ipak, i u Crnoj Gori neka jaka bratstva kao Vukotići sa Čeva ili Borojevići sa Cetinja pripadali su ovoj haplogrupi, a po svoj prilici i celokupno pleme Bratonožića kao i delovi Piperskog plemena (Lutovci).

Genetika Mihića

Y-DNK analizom koju je sproveo Dejan Mihić, utvrđeno je da Mihići iz Gornjeg Hrasna pripadaju podgrani Z17855 haplogrupe I2a1b M423 Dinaric North. Kod roda Mirilovića dodatno je identifikovan i tzv. SNP mutacija (single nucleotide polymorphism) označena kao PH3414, za koju se veruje da je prisutna kod svih muških pripadnika bratstva. Ukoliko su tačna predanja o poreklu bratstva Mihića i Mirilovića od roda Kapora, onda i Kapori pripadaju podgrani Z17855 i poseduju istu mutaciju PH3414, što bi trebalo uskoro da potvrde rezultati nedavno sprovedenih DNK analiza Kapora.

Grana Dinaric North zasad nema haplotipova u Srednjoj Evropi i Panonskom prostoru, praktično je nema zapadnije od Ukrajine, Rumunije, Bugarske i Makedonije, izuzimajući naše prostore. Za sada je potvrđeno oko četrdeset pripadnika ove grane širom istočne Evrope: Srbija, Crna Gora, BiH, Hrvatska, Makedonija, Grčka, Bugarska, Rumunija, Moldavija, Mađarska, Slovačka, Češka, Poljska,  Rusija, Ukrajina. Za tu grupu zaista se može pretpostaviti, na osnovu rasporeda, da na putu do Balkana nije prošla kroz srednju Evropu i Panoniju, već da se kretala istočnim pravcem, iz Ukrajine preko donjeg Dunava.

Za još specifičniju podgranu Z17855, kojoj pripada i rod Mirilovića, procenjena je starost od 1650 godina, što znači da je zajednički predak ljudi koji u svojim genima nose ovu mutaciju živeo u 4. veku nove ere. Osim među Srbima, pripadnici ove podgrane za sad su pronađeni među Makedoncima, Bugarima, Ukrajincima i Poljacima, što potkrepljuje tezu da je zajednički predak ovih ljudi morao živeti negde na severu u prapostojbini Slovena, pre njihovog dolaska na Balkan.

Iako je koncetracija I2a1b M423 Dinaric kod slovenskog stanovništva na Balkanu veoma velika, kada govorimo o precima Mihića ne sme se odbaciti pretpostavka o njihovom Vlaškom etničkom poreklu. U prilog ovoj tezi govore i već pominjani navodi koji se mogu naći u istorijskoj literaturi da su preci Mihića, Kapori, bili Vlasi. Prva imena koja se pominju u vezi Kapora su Baldovin, Buckat i Trošan, za koja se zna da su kao i prezime Kapor neslovenska. Zanimljivo je da slično prezime sa istim korenom danas na Balkanu nalazimo jedino u Grčkoj, kao prezime Kaporis. A upravo na područje Makedonije, Tesalije i Epira odakle su po predanju nekada došli preci Mihića, krajem 9. veka naseljavaju se vlaške grupacije Aromuna, koji se kod nas zovu i Cincarima. Po jednoj teoriji oni su na te prostore došli sa severa iz pravca Karpata, odnosno današnje Rumunije i Bugarske. Druga, novija teorija smatra da je do etnogeneze Aromuna došlo na prostoru Šopluka, što je oblast koju čine teritorije današnje severoistočne Republike Makedonije, jugoistočne Srbije i zapadne Bugarske.

Haplogrupa I2a1b M423 Dinaric, i to upravo njena North podvarijanta kojoj pripadaju Mihići, i danas je prilično zastupljena kod Cincara u Makedoniji i kreće se oko 20%, a kod ostalih Aromuna ide i do 40%.

Kakav zaključak na kraju iz svega ovoga izvući? Da li su preci Kapora bili Vlasi ili Sloveni? Čini se i jedno i drugo, zavisno od vremenskog razdoblja koje posmatramo. Prema trenutno najprihvatljivijoj hipotezi, daleki preci Kapora i Mihića su se verovatno već u petom veku iz Zakarpatja spustili na jug ka Balkanu kao pripadnici nekog od slovenskih plemena, a zatim preko današnje Rumunije i Bugarske stigli sve do Makedonije, pa možda čak i do severne Grčke. Izgleda da su se na svom dugom putu do današnjih makedonskih i grčkih teritorija mešali sa Protorumunima i tom prilikom bili delimično romanizovani. Verovatno se u Makedoniji, Tesaliji ili Epiru pojavljuju kao Vlasi, možda Cincari. Njihov put i kasniji dolazak na prostore Hercegovine bio je drugačiji nego za većinu predaka današnjih hercegovačkih Srba, jer na slovenske i srpske teritorije dolaze kao vlaški nomadi iz pravca jugoistoka. Tu započinje proces njihove ponovne slavizacije, pa u doba pisanja Dečanskih hrisovulja neki od njih već imaju slovenska imena (Nenad). Vremenom opet bivaju potpuno slovenizovani i postaju deo srpskog etničkog korpusa. Prikupljanjem novih podataka i razvojem genetičke genealogije svakako će se doći do pouzdanijih saznanja o ovoj temi.

<< Ostali Mihići Kapori >>

Imena Prezimena Kontakt Početak